آموزشگاه زبان‌های خارجی میلادلاد با بهره‌گیری از مترجمان برتر کشور که همگی فارغ‌التحصیل دانشگاه تهران و یا دانشگاه‌های خارج از کشور هستند، ترجمه کتبی را به بهترین شکل و در کوتاه‌ترین زمان ممکن، انجام خواهد داد.

سر تیم ترجمه در آموزشگاه زبان‌های خارجی میلادلاد، آقای مهندس میلاد عاصمی‌پور، با تجربه حضور در برنامه‌های زنده تلویزیونی به عنوان مترجم همزمان و با سابقه همکاری با موسسات بین‌المللی مانند لوموند فارسی، بوده و سایر اعضا دپارتمان ترجمه نیز، از مترجمان با تجربه و به نام کشور هستند.

 
 

 

پیدایش ترجمه ادبی فرانسه در ایران

در این نوشته به پیدایش و تاریخ ترجمه ادبی در ایران می‌پردازیم.

 

تاریخچه ترجمه در ایران

در سال ۱۸۰۱ میلادی، یک هیئت نمایندگان فرانسوی در زمینه های سیاسی و اقتصادی برای رساندن پیامب از طرف ناپلئون به فتحعلی شاه قاجار که در آن زمان شاه ایران بود وارد تهران شدند.

اما ماموریت این نمایندگان فرانسوی در ایران به هیچ نتیجه ای نرسید و هیچ ثمری نداشت، چرا که در آن زمان در دربار ایران هیچ کس نبود که بتواند حکم این هیئت فرستادگان را از فرانسه به فارسی ترجمه کند.

رضا قلی خان هدایت در سال ۱۳۳۹ خورشیدی در این باره چنین نوشته است:

“چون خط فرانسه خواندن در ایران متداول نشده بود، از نوشته وی (نوشته فرستاده دولت فرانسه) عقده حل نگشت و در دعوی او شبهه داشتند، همچنان جوابی سرسری نگاشتند…”

 

تاریخچه ترجمه زبان فرانسه

اما پنجاه سال بعد یعنی در سال ۱۸۵۱ میلادی، اولین مدرسه پلی تکنیک ایرانی، یعنی همان دارالفنون در شهر تهران تاسیس شد. بیشتر آموزش ها در دارالفنون به زبان فرانسه انجام می شد و اولین فارغ التحصیلان این مدرسه در نگارش روزنامه علمیه یا روزنامه علمیه دولت علیه ایران  که بخشی از مطالبش به زبان فرانسه نگاشته می شد مشارکت داشتند.

دارالفنون در ابتدا بیشتر مدرسه ای فنی بود، اما به تدریج رشته های ادبیات را نیز در برنامه های آموزشی خود جای داد، این رشته ها شامل زبان های خارجی مانند زبان های فرانسه، فارسی و عربی، ادبیات خارجی و فارسی و تئاتر بود.

آثار مولیر جز اولین آثاری بودند که در دارالفنون از فرانسه به فارسی ترجمه شدند. دانشجویان و اساتید دارالفنون به مرور به ترجمه فرانسه به فارسی آثار ادبی و فلسفی اروپایی، به خصوص آثار فرانسوی پرداختند.

 

تاسیس مدارس فرانسه زبان در ایران

در اواخر قرن نوزدهم میلادی، همراه با افزایش تعداد اساتید فرانسوی دارالفنون و برنامه های گسترش و اشاعه زبان فرانسه در ایران یک دبیرستان فرانسوی در ایران تاسیس شد و این شروع یک جریان بود.

در سال ۱۹۱۹ میلادی شارل بونن، وزیر تام الختیار فرانسه در تهران، مدارس فرانسه زبان بسیاری را در شهرهای مختلف ایران تاسیس کرد:

تهران:

آلیانس فرانسز، کالج سن لویی، مدرسه سن ژوزف، مدرسه فرانسه-فارسی دخترانه ریشار خان و مدرسه دخترانه ژان دارک.

تبریز:

لازاریست، خواهران سن ونسان دو پل

ارومیه:

لازاریست

 

تاریخچه حضور آلیانس فرانسز در ایران

مدرسه آلیانس در شهرهای همدان، اصفهان، سنندج، کرمانشاه و شیراز نیز شعبه داشتند. تعداد بسیاری از افراد برجسته و مشهور نسل اول نخبگان و روشنفکران ایرانی قرن نوزدهم زبان فرانسه را در این مدارس یاد گرفتند. نیما یوشیج و صادق هدایت در مدرسه سن لویی تهران و محمد قاضی در آلیانس سنندج درس خوانده بودند.

از قرن بیستم میلادی و با چاپ مجلات ادبی در ایران، آثار بسیاری از نویسندگان فرانسوی به فارسی ترجمه شدند. اولین مترجم فارسی زبان بینوایان، اثر ویکتور هوگو، میرزا یوسف خان اعتصام الملک، پدر پروین اعتصامی بود. این ترجمه فرانسه به فارسی به صورت پاورقی در مجله ادبی بهار که محمد تقی بهار مسئول آن بود به چاپ رسید.  ترجمه فرانسه به فارسی آثاری چون بیست هزار فرسنگ زیر دریا، اثر ژول ورن، آخرین روزهای یک محکوم به اعدام، اثر ویکتور هوگو و آثاری از دوما، تولستوی، روسو، شکسپیر، ولتر، اسکات و گورکی را نیز مدیون میرزا یوسف خان اعتصام الملک هستیم.

نصرالله فلسفی، غلامرضا رشید یاسمی و حسینقلی مستعان بهترین متجرمان سال های ۱۹۲۱ تا ۱۹۴۰ میلادی بودند. در سال ۱۹۲۱، یاسمی تاریخ قرن هجدهم و انقلاب فرانسه، تاریخ نادر شاه و حکمت ناپلئون را از فرانسه به فارسی ترجمه کرد. او همچنین در سال ۱۹۳۸ میلادی ترجمه فرانسه به فارسی کتاب ایران در زمان ساسانیان را انجام داد. فلسفی به عنوان مترجم آثار رمانتیک معروف بود. او اولین مترجم رنج های ورتر جوان اثر گوته بود. همچنین ترجمه فرانسه به فارسی گزیده ای از آثار هوگو و بریده هایی از فرهنگ لغت فلسفی ولتر از کارهای برجسته این مترجم به نام هستند. همچنین در همین سال ها شجاع الدین شفا رنه اثر شاتوبریان را از فرانسه به فارسی ترجمه کرد. مابین سال های ۱۹۲۸ تا ۱۹۳۱ مستعان بینوایان هوگو و به طور همزمان (در سال ۱۹۲۹) یهودی سرگردان اوژن سو را به فارسی برگرداند.

 

افول زبان فرانسوی در ایران

پس از جنگ جهانی دوم زبان فرانسه جایگاه پیشین خود را در ایران از دست داد و در مقابل زبان انگلیسی و زبان روسی به دلایل سیاسی ادبیات فارسی را تحت تاثیر قرار دادند. هنگامی که زبان انگلیسی نسبت به زبان فرانسه برتری یافت و با این زبان وارد رقابت شد، ترجمه های کتاب های انگلیسی-آمریکایی بیش از پیش در ویترین کتابفروشی ها خودنمایی کردند. براهنی، چوبک، میرصادقی، دریابندری و امامی بهترین مترجمان آثار انگلیسی به فارسی به حساب می آیند.

اما این موضوع بدین معنی نیست که زبان فرانسه و ترجمه فرانسه به فارسی به فراموشی سپرده شد، بلکه با وجود مترجمانی بینظیر بیشتر از قبل شکوفا شد.

یکی از این مترجمان بزرگ در این دوره محمد قاضی است. قاضی مترجم بسیاری از آثار ادبی مهم دنیا به زبان فارسی است. از جمله ترجمه های او میتوان به شازده کوچولو اثر دو سنت اگزوپری، ماهاتما گاندی اثر رولان، مادام بوواری فلوبر و غیره اشاره کرد. به آذین نیز یکی دیگر از کسانی است که دست به ترجمه فرانسه به فارسی زد. او آثار ادبی بسیار مهمی از جمله ژان کریستوف رومن اثر رولان، بابا گوریو اثر بالزاک، اوتللو و هملت شکسپیر و غیره را به زبان فارسی ترجمه کرد. ابوالحسن نجفی، یکی دیگر از چهره های برجسته ادب پارسی که عضو فرهنگستان ادب فارسی نیز بود. او را بیشتر به خاطر ترجمه های دقیقش می شناسیم. نجفی با همکاری رضا سید حسینی ضدخاطرات مالرو و همچنین به مهراهی مصطفی رحیمی ادبیات چیست اثر سارتر را از فرانسه به فارسی ترجمه کرد. او همچنین مترجم فرانسه به فارسی کالیگولا اثر کامو و پرندگان می روند در پرو بمیرند اثر رومن گاری است. نجفی در سال ۱۹۸۹ خانواده تیبو را که نوشته روژه مارت دوگار است از فرانسه به فارسی برگرداند.

آثار سارتر، کامو، بالزاک، فلوبر، موپاسان، موریاک، لامارتین، موسه، رمبو، بودلر، ورلن و بسیاری دیگر از نویسندگان، ادبا و شاعران فرانسوی در قرن بیستم میلادی در ایران از فرانسه به فارسی ترجمه شد. در اواخر همین قرن مهدی سحابی شاهکار پروست یعنی در جست و جوی زمان از دست رفته را از فرانسه به فارسی برگرداند. فرهاد غبرایی ترجمه فرانسه به فارسی سفر به انتهای شب اثر سلین را انجام داد. قاسم روبین نیز به عنوان مترجم دوراس شناخته شده است.

خوانندگان ایرانی به کمک ترجمة فرانسه به فارسی آثار ساروت، روب گریه، بارت و بسیاری دیگر از نویسندگان فرانسوی را شناختند و این جریان تا به همین امروز نیز ادامه پیدا کرده و بسیاری از آثار مدرن یا پسامدرن فرانسه زبان کمی بعد از انتشار در کشور فرانسه در کشور ایران نیز از فرانسه به فارسی ترجمه می‌شوند.